हळदीची लढाई . . . . . . बोस ते बासमती

रसायनशास्त्रज्ञ डॉ. रघुनाथ माशेलकर
पद्मश्री, पद्मभूषण पुरस्कार विजेते मराठी वैज्ञानिक { जन्मदिवस इंग्रजी दिनांक १ जानेवारी ख्रिस्ती वर्ष १९४३ }

जीवनाची बारा वर्ष अनवाणी चालून अत्यंत प्रतिकूल परिस्थितीमध्ये रघुनाथ माशेलकरांनी माशेल ते मुंबई ते युरोप पर्यंत जाऊन त्यांनी आपले पदवी पुढील { पोस्ट डॉक्टरेट } शिक्षण पूर्ण केलं आणि इंग्लंड मध्ये ज्या पुस्तकात न्यूटन ने स्वाक्षरी केली त्या पुस्तकात स्वतः स्वाक्षरी करून महाराष्ट्राच्या या सुपुत्राने मराठी झेंडा अटकेपार रोवला.
त्यांची जगप्रसिद्ध " हळदी लढाई " आजही तेवढीच इतिहासात अजरामर आहे जेवढी तानाजी आणि बाजींची आहे. अमेरिकेने हळदीच्या संशोधनावर स्वतः एकेरी अबाधित हक्क जाहीर केल्यावर स्वाभिमानी माशेलकर यांनी आंतराष्ट्रीय न्यायालयात हळदीचे गुणधर्म सांगणारे अनेक संस्कृत श्लोक, पाली भाषेत हळदीबद्दल लिहिले गेलेले संदर्भ, अनेक कागदपत्रं जमा करुन, त्या सर्वांचा अभ्यास करुन, डॉक्टर आणि त्यांच्या सहकार्‍यांनी ही अमेरिकेविरुद्ध कडवी झुंज दिली आणि अखेर अमेरिके सारख्या बलाढ्य राष्ट्राला मराठी पाणी पाजून भारताचे ज्ञान जगभर नेले. तसाच लढा त्यांनी बासमती तांदळासाठी सुद्धा दिला.
" बोस ते बासमती " हि त्यांची आख्यायिका आजच्या तरुणाईला आश्चर्य करणारी आहे. वायरलेस सवांद साधण्याचे तंत्रज्ञान जगदीशचंद्र बोस यांनी केला पण त्याचे पेटंट घेतले नाही. परंतु त्यानंतर अनेक काळाने शोध केलेल्या मार्कोनीने त्याचे पेटंट घेऊन श्रेय लाटण्याचा प्रयत्न केला. १८९८ मध्ये बोसांनी लावलेल्या संशोधनाचे बरोबर १०० वर्षांनी १९९८ मध्ये माशेलकरांनी प्रदीर्घ लढण्यानानंतर हक्क मिळवले.
वैज्ञानिक आणि औद्योगिक संशोधन महामंडळ (CSIR) चे अध्यक्ष असल्यापासून ओषधांपासून ते खतांपर्यंत, जीवनोपयोगी रसायनांपासून ते गृहिणींसाठी छोटे उद्योग वसवून देण्यापर्यंत, अनेक लहान मोठया व्यवसायात डॉ. रघुनाथ माशेलकरांनी मार्गदर्शन केलं. व्यवस्थापनापासून ते स्वतः प्रयोगशाळेत संशोधन करण्यापर्यंत जातीने काम केलं आणि आजही ते तेवढ्याच जोमाने काम करत आहेत.
रघुनाथ माशेलकर,वैज्ञानिक आणि औद्योगिक संशोधन महामंडळ चे प्रमुख झाले आणि प्रमुखपदाची सूत्रं हातात घेतली, तेव्हाही त्यांच्या मनात त्यांच्या शिक्षकांनी सांगितलेली भिंगाची घटना घुटमळत होती. त्या वेळी सी. एस. आय. आर. मध्ये २८,००० लोक कार्यरत होते. देशभर जागोजागी प्रयोगशाळा वसवल्या होत्या. परंतु त्या अपेक्षितपणे काम करत नव्हत्या. माशेलकरांनी " व्हिजन "नावाची योजना आखली. चाळीस प्रयोगशाळांचं समातंर चालणं थांबवून, त्यांना एका ध्येयाने आणि काम करण्याच्या एका विशिष्ठ पद्धतीने बांधलं आणि मग त्यातून निर्माण झालं, भारतीय वैज्ञानिक संशोधनाचं एक अचाट पर्व!
अश्या या मराठी भारतीयांस माझी माणसांचा मानाचा मुजरा
भाषांतरित लेख { मूळ संधर्ब् }
मराठीमाती.कॉम